สารออกฤทธิ์ทางยาที่มีคุณสมบัติในการป้องกันและรักษาโรคหลอดเลือดแข็ง (Atherosclerosis) และพบในชาเขียวคือ คาเทชิน (Catechins) โดยเฉพาะ อีพิกัลโลคาเทชิน กัลเลต (Epigallocatechin Gallate หรือ EGCG) ซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มีประสิทธิภาพสูงและมีงานวิจัยมากมายที่สนับสนุนคุณสมบัติของสารนี้ในการรักษาและป้องกันโรคหลอดเลือดแข็ง
คุณสมบัติของ EGCG ในการป้องกันและรักษาโรคหลอดเลือดแข็ง มีดังนี้
ต้านการอักเสบ:
- การลดการแสดงออกของสารอักเสบ: EGCG ลดการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้องกับการผลิตสารอักเสบ เช่น TNF-α, IL-1β, และ IL-6 โดยการยับยั้งการทำงานของ NF-κB ซึ่งเป็นโปรตีนที่ควบคุมการตอบสนองการอักเสบในเซลล์
- การลดการทำงานของเอนไซม์ COX-2: EGCG ลดการทำงานของเอนไซม์ COX-2 ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างพรอสตาแกลนดินซึ่งเป็นสารที่กระตุ้นการอักเสบ
ต้านอนุมูลอิสระ:
- การจับกับอนุมูลอิสระ: EGCG ทำหน้าที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มีประสิทธิภาพโดยการจับกับ ROS และทำให้พวกมันไม่มีความเป็นพิษต่อเซลล์ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดการอักเสบและการทำลายเซลล์
- การป้องกันการเกิดการออกซิเดชันของ LDL: EGCG ยับยั้งการเกิดการออกซิเดชันของ LDL ซึ่งเป็นกระบวนการที่ทำให้เกิดการสะสมของคราบพลัคในหลอดเลือด
เพิ่มการสร้างไนตริกออกไซด์ (NO):
- การกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์ eNOS: EGCG ช่วยกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์ endothelial nitric oxide synthase (eNOS) ที่เป็นตัวสร้าง NO ซึ่งช่วยขยายหลอดเลือดและเพิ่มการไหลเวียนของเลือด
- การป้องกันการเสื่อมสภาพของ eNOS: EGCG ป้องกันการเสื่อมสภาพของเอนไซม์ eNOS ทำให้มีการผลิต NO อย่างต่อเนื่อง ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดคราบพลัคในหลอดเลือด
ปรับสมดุลไขมันในเลือด:
- การลดการดูดซึมไขมันในลำไส้: EGCG ลดการดูดซึมไขมันจากอาหารในลำไส้ ซึ่งช่วยลดระดับไขมันชนิดไม่ดี (LDL) ในเลือด
- การเพิ่มการขับไขมันออกจากร่างกาย: EGCG ช่วยเพิ่มการขับไขมันออกจากร่างกายผ่านทางระบบทางเดินอาหาร ซึ่งช่วยลดระดับ LDL และเพิ่มระดับ HDL ในเลือด
ป้องกันการเสื่อมของเซลล์บุผนังหลอดเลือด (Endothelial Cells):
- การเสริมสร้างความแข็งแรงของเซลล์บุผนังหลอดเลือด: EGCG ช่วยป้องกันการเสื่อมของเซลล์บุผนังหลอดเลือดโดยการลดการเกิด ROS และการอักเสบ
- การเพิ่มการผลิตโปรตีนที่เสริมสร้างความแข็งแรงของหลอดเลือด: EGCG กระตุ้นการผลิตโปรตีนเช่น ZO-1 และ Claudin-1 ที่ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของเซลล์บุผนังหลอดเลือด
กลไกการออกฤทธิ์ของ EGCG
ยับยั้งเส้นทางการส่งสัญญาณ NF-κB:
- การลดการแสดงออกของโปรตีนที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ: EGCG ยับยั้ง NF-κB ซึ่งเป็นโปรตีนที่ควบคุมการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ ทำให้ลดการผลิตสารอักเสบในร่างกาย
- การลดการทำงานของโปรตีน IκB kinase: EGCG ยับยั้งการทำงานของโปรตีน IκB kinase ที่เป็นตัวกระตุ้น NF-κB ทำให้ลดการทำงานของ NF-κB และการตอบสนองการอักเสบ
ลดการสร้าง ROS:
- การจับกับอนุมูลอิสระโดยตรง: EGCG ทำหน้าที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่จับกับ ROS โดยตรง ลดความเป็นพิษและการทำลายเซลล์
- การกระตุ้นการผลิตเอนไซม์ต้านอนุมูลอิสระ: EGCG กระตุ้นการผลิตเอนไซม์ต้านอนุมูลอิสระในเซลล์ เช่น superoxide dismutase (SOD) และ catalase ที่ช่วยลดระดับ ROS ในร่างกาย
กระตุ้นการสร้าง NO:
- การกระตุ้นการทำงานของ eNOS: EGCG กระตุ้นการทำงานของ eNOS ที่สร้าง NO ซึ่งช่วยขยายหลอดเลือดและเพิ่มการไหลเวียนของเลือด
- การป้องกันการเสื่อมสภาพของ eNOS: EGCG ป้องกันการเสื่อมสภาพของ eNOS ทำให้มีการผลิต NO อย่างต่อเนื่อง ลดความเสี่ยงในการเกิดคราบพลัคในหลอดเลือด
ปรับปรุงสมดุลไขมันในเลือด:
- การลดการดูดซึมไขมันในลำไส้: EGCG ลดการดูดซึมไขมันจากอาหารในลำไส้ ช่วยลดระดับ LDL ในเลือด
- การเพิ่มการขับไขมันออกจากร่างกาย: EGCG เพิ่มการขับไขมันออกจากร่างกายผ่านทางระบบทางเดินอาหาร ช่วยเพิ่มระดับ HDL และลดระดับ LDL ในเลือด
เสริมสร้างความแข็งแรงของลำไส้:
- การเพิ่มระดับโปรตีนที่เกี่ยวข้องกับความแข็งแรงของเส้นเลือดในลำไส้: EGCG ช่วยเพิ่มระดับโปรตีนเช่น ZO-1 และ Claudin-1 ที่ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของเซลล์บุผนังหลอดเลือด
- การลดการอักเสบในลำไส้: EGCG ลดการอักเสบในลำไส้ ช่วยป้องกันการเกิดโรคหลอดเลือดแข็ง
จากงานวิจัยที่มีอยู่ สาร EGCG ในชาเขียวถือเป็นสารที่มีคุณสมบัติและกลไกการออกฤทธิ์ที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันและรักษาโรคหลอดเลือดแข็งอย่างมีประสิทธิภาพ